حسابداری به عنوان زبان تجارت، ارائه کننده اطلاعات مالی مربوط به یک کسب و کار به استفاده کنندگان مختلف این اطلاعات است. نیاز اطلاعاتی این استفاده کنندگان به نوع تصمیماتی که اتخاذ می کنند بستگی دارد و تفاوت در این تصمیمات، استفاده کنندگان را به دو گروه اساسی تفکیک می کند:
- استفاده کنندگان داخلی؛ که این گروه عمدتا افرادی هستند که مدیریت سازمان و موسسه کسب و کار را بر عهده دارند.
- استفاده کنندگان خارجی؛ که در بیرون از موسسه و سازمان کسب و کار بوده و دارای منافع مالی بالفعل یا بالقوه در موسسه هستند. برخی از این گروه دارای منافع مالی مستقیم می باشند.(مانند صاحبان فعلی موسسه و آنهایی که علاقمند به سرمایه گذاری در موسسه هستند، اعتبار دهندگان و طلبکاران موسسه) و گروهی دیگر دارای علایق مالی غیر مستقیم هستند. (مانند سازمان ها و نهادهای مالیاتی، سازمان های کنترل کننده، مشتریان، رقبا و سازمان های کارگری)
انواع موسسات
اصطلاح موسسه به طور عام به انواع بنگاه های فردی، شرکت ها، سازمان ها و نهادهای دولتی و غیر دولتی که در طیف وسیعی از رشته های خدماتی، تجاری و تولیدی فعالیت می کنند اطلاق می شود. طبقه بندی موسسات در هر کشوری با توجه به قوانین تجارت آن کشور، نوع مالکیت و اهداف و رشته های مختلف فعالیت موسسات صورت می گیرد. در کشور ما نیز موسسات را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
1.طبقه بندی موسسات با توجه به هدف فعالیت
موسسات از لحاظ هدف فعالیت آنها به دو گروه موسسات انتفاعی و موسسات غیر انتفاعی طبقه بندی می شوند.
موسسات انتفاعی موسساتی هستند که به قصد کسب سود به فعالیت های خدماتی، بازرگانی یا تولیدی می پردازند.
موسسات غیر انتفاعی موسساتی هستند که هدف آنها کسب سود نیست بلکه به منظور دستیابی به هدف هایی که در راستای منافع جامعه است فعالیت می کنند.
مالکیت هر دو گروه موسسات انتفاعی یا غیر انتفاعی ممکن است به یک فرد تعلق داشته باشد یا این موسسات با مشارکت و سرمایه چند نفر تشکیل شود. موسسات انتفاعی یا غیر انتفاعی ممکن است به بخش خصوصی یا به بخش عمومی و دولتی تعلق داشته باشند.
در هر حال با توجه به اینکه اهداف مدیریت این موسسات متفاوت است و ازریابی عملکرد آنها به عوامل مختلفی بستگی دارد، روش های حسابداری آنها نیز با یکدیگر تفاوت دارد.
2.طبقه بندی موسسات با توجه به مالکیت و بخش های اقتصادی
موسسات را از نظر مالکیت می توان به سه گروه موسسات بخش عمومی، موسسات بخش خصوصی و موسسات بخش تعاونی طبقه بندی کرد.
الف) کلیه واحدهای اقتصادی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در مالکیت و مدیریت دولتی، نهادها و سازمان های عمومی قرار داشته و به قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت می کنند، موسسات بخش عمومی ایران را تشکیل می دهند.
ب) کلیه موسساتی که در مالکیت و مدیریت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند و به قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع فعالیت می کنند، موسسات بخش خصوصی ایران را تشکیل می دهند.
موسسات انتفاعی بخش خصوصی را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
-
- موسساتی که در مالکیت یک فرد قرار دارند به عنوان موسسات فردی شناخته می شوند مانند فروشگاه ها، تعمیرگاه ها، واحدهای صنفی، مطب ها و دفاتر فنی.
- موسساتی که طبق قانون تجارت یا سایر قوانین با سرمایه چند نفر شخص حقیقی یا حقوقی تشکیل شده اند مانند انواع شرکت های سهامی و غیر سهامی.
پ) موسساتی که با خود یاری و کمک و همکاری متاقبل عده ای از اشخاص حقیقی و یا حقوقی تشکیل شده و به قصد رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضای خود فعالیت می کنند، موسسات بخش تعاونی ایران را تشکیل می دهند.
3.طبقه بندی موسسات از لحاظ نوع فعالیت
موسسات را از نقطه نظر نوع فعالیت به سه گروه، موسسات خدماتی، موسسات بازرگانی و موسسات تولیدی طیقه بندی می کنند.
موسسات خدماتی، موسساتی هستند که فعالیت آنها ارائه نوعی خدمت است مانند تعمیرگاه ها، موسسات مشاوره ای، آموزشی، فرهنگی، درمانی، بانک ها، هتل ها و موسسات حمل و نقل.
موسسات بازرگانی، موسساتی هستند که فعالیت آنها خرید و فروش کالا یا مال التجاره است. این موسسات در ماهیت، شکل و محتوای کالاهایی که خریداری می کنند تغییری ایجاد نمی کنند. فقط ممکن است شکل عرضه آنها را به وسیله بسته بندی تغیییر دهند. (مانند موسساتی که موادی را به صورت عمده می خرند و در بسته بندی های مناسب جهت مصرف عرضه می کنند.)
موسسات تولیدی، موسساتی هستند که به کمک نیروی انسانی، دانش فنی و ماشین آلات، فرآورده هایی را تولید می کنند. بسیاری از این موسسات، مواد اولیه ای را به محصول یا محصولات خاصی تبدیل می کنند مانند موسساتی که در تولید لوازم خانگی، محصولات غذایی، محصولات بهداشتی، دارویی، پوشاک، پارچه، قند و سیمان و نظایر آن فعالیت می کنند و برخی موسسات تولیدی دیگر، تسهیلاتی مانند آب و برق و گاز را عرضه می کنند.
چرخه عملیات در موسسات تولیدی طولانی تر و پیچیده تر از موسسات بازرگانی و خدماتی است. یک موسسه تولیدی ممکن است فعالیت های بازرگانی و خدماتی را هم انجام دهد.
موسسات خدماتی، بازرگانی و تولیدی در همه اشکال حقوقی وجود دارند یعنی این موسسات هم به صورت فردی هم به صورت یکی از انواع شرکت ها چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی و تعاونی ممکن است تشکیل شوند.
روش های حسابداری موسسات خدماتی نسبت به خدمات بازرگانی و تولیدی ساده تر بوده و معمولا آموزش حسابداری را با ارائه روش های مورد عمل در موسسات خدماتی آغاز می کنند.
نظرات کاربران