BOM چیست و چه کاربردی دارد؟
در دنیای تولید و مهندسی، یکی از پایهایترین و در عین حال مهمترین ابزارها برای مدیریت صحیح فرآیند ساخت، سندی به نام BOM یا Bill of Materials (صورتحساب مواد) است. این سند، فهرستی ساختاریافته از تمامی اجزا، قطعات، مواد خام و زیرمجموعههایی است که برای ساخت یک محصول نهایی مورد نیاز است.
BOM دقیقاً چیست؟
BOM یا صورتحساب مواد، به عنوان نقشه راه تولید یک محصول عمل میکند. در این سند، هر قطعه و مادهای که باید در ساخت محصول استفاده شود، با جزئیاتی همچون کد، نام، مقدار، واحد اندازهگیری، توضیحات و جایگاه آن در ساختار کلی محصول درج میشود. BOM هم برای تیم مهندسی و طراحی اهمیت دارد و هم برای تولید، خرید، انبار و حتی فروش
انواع BOM
1. BOM تکسطحی (Single-Level BOM)
این نوع BOM سادهترین ساختار را دارد و تنها اجزای اصلی محصول را بدون سلسلهمراتب یا جزئیات پیچیده فهرست میکند.
2. BOM چندسطحی (Multi-Level BOM)
ساختاری سلسلهمراتبی دارد که اجزای مونتاژی را نیز به تفکیک زیرمجموعهها نمایش میدهد. این نوع برای محصولات پیچیده ضروری است.
3. EBOM (Engineering BOM)
توسط تیم طراحی مهندسی تهیه میشود و محصول را از دیدگاه طراحی و فنی تعریف میکند.
4. MBOM (Manufacturing BOM)
ویژهی تیم تولید است و علاوه بر قطعات، فرآیندهای تولید، ابزار موردنیاز و مراحل مونتاژ را نیز در بر دارد.
5. SBOM (Sales BOM)
مخصوص تیم فروش و بازاریابی، برای نمایش ساختار محصول در زمان فروش و سفارش مشتری استفاده میشود.
6. SBOM نرمافزاری
در حوزه فناوری اطلاعات، برای فهرستبرداری از مؤلفهها و وابستگیهای نرمافزارها کاربرد دارد.
اجزای کلیدی در ساختار BOM
برای مشخص بودن و بدون ابهام بودن، BOMها باید شامل همه اجزا و مقادیر دقیق باشند و بدون آن، شرکتها نمیتوانند به انتظارات مشتری یا انطباق با مقررات متعهد باشند.
دقت در ثبت مشخصات، کلید کیفیت است
BOMها باید شامل تمام جزئیات مربوط به تعریف یک محصول باشند. از جمله این موارد میتوان به لیست زیر اشاره کرد:
-
- شماره قطعه: یک رشته از اعداد یا حروف منحصربهفرد است که یک جزء یا قطعه را مشخص میکند. برخی از شرکتها از اعداد هوشمند استفاده میکنند که بیانگر یک دستهبندی خاص از مواد یا قطعات است. اما برخی دیگر غیرهوشمند بوده که شامل اجزائی است که به شکل متوالی تولید شدهاند.
- شماره مدل: در برخی محصولات پیچیده، مدلهای مختلفی وجود دارد که مشتریان باید یکی از آنها را انتخاب کنند. بنابراین هر مدل ممکن است شماره متفاوتی داشته باشد.
- نام قطعه: نامها ردیابی اجرا را برای سازمان آسانتر میکند. برخلاف شماره قطعات، نام قطعات الزاما منحصر به فرد نیست، حتی در برخی موارد ممکن است نام یک قطعه در داخل و خارج از سازمان متفاوت باشد و آن را با دو نام مختلف صدا بزنند.
- توضیحات: توضیحات اغلب جزئیات دقیقتری از محصول یا قطعه را در اختیار قرار میدهد و ما را با ویژگیهای آن آشنا میکند.
- مقادیر و واحد اندازهگیری: از آنجایی که BOM به عنوان دستورالعملی برای ساخت یک محصول عمل میکند، هم کمیتها و هم واحدهای اندازهگیری بسیار مهم هستند. بیان منسجم دادههای کمیت از آنجا که بر قطعات و مجموعههای فرعی تأثیر میگذارد، برای همه بخشهای یک سازمان بسیار مهم است.
- نوع تدارکات: دستهبندی محصولات براساس انواع تدارکات (مانند سفارشی، تک منبعی، یا خارج از قفسه) به برنامهریزان اطلاعاتی را میدهد که برای بهینهسازی زنجیره تامین به آن نیاز دارند.
کاربردهای BOM در صنعت
- برنامهریزی تولید: مشخص بودن تمام اجزا کمک میکند فرآیند ساخت برنامهریزیشده و بدون توقف باشد.
- تخمین دقیق هزینه: BOM امکان محاسبه دقیق هزینه تولید را فراهم میکند.
- مدیریت موجودی: پیشبینی و کنترل موجودی انبار را ممکن میسازد.
- کنترل کیفیت: با مشخص بودن هر جزء، کنترل کیفیت آسانتر انجام میشود.
- یکپارچهسازی با ERP و MRP: BOM اساس اصلی برای برنامهریزی منابع سازمانی و تولید است.
- ردیابی تغییرات: در پروژههای طولانی یا محصولات پیچیده، BOM امکان کنترل نسخهها و تغییرات را فراهم میکند.
BOM در نرمافزار سپیدار
نرمافزار حسابداری سپیدار سیستم، به عنوان یکی از پرکاربردترین نرمافزارهای مالی و تولیدی در ایران، از BOM در قالب زیرسیستم تولید چندمرحله ای و برنامه ریزی تولید پشتیبانی میکند. این بخش برای کسبوکارهایی که عملیات مونتاژ یا تولید چندمرحلهای دارند بسیار کاربردی است.
زیرسیستم تولید سپیدار
زیرسیستم تولید چندمرحله ای و برنامه ریزی تولید سپیدار قابلیت تعریف محصولات تولیدی با BOM چندسطحی را دارد. در این زیرسیستم میتوان مواد اولیه، نیمهساختهها، محصولات میانی و نهایی را به صورت درختی تعریف کرد و ارتباط دقیق بین آنها را مشخص نمود. این فرآیند باعث میشود:
- در هر مرحله از تولید، مقدار مصرفی مواد کنترل شود.
- گزارشگیری از میزان مصرف، ضایعات و عملکرد تولید به سادگی انجام شود.
- هزینه تمامشده محصول به صورت دقیق محاسبه شود.
برنامهریزی تولید در سپیدار (قابلیت جدید)
قابلیت جدید تولید چندمرحله ای و برنامه ریزی تولید در سپیدار، امکان زمانبندی، تخصیص منابع، کنترل موجودی مواد و اولویتبندی سفارشات را فراهم میکند. این قابلیت در کنار BOM به سازمانها کمک میکند تا:
- بر اساس ظرفیت تولید، برنامهریزی دقیقی داشته باشند.
- از کمبود مواد اولیه در حین تولید جلوگیری کنند.
- زمان تحویل را با دقت بیشتری به مشتری اعلام کنند.
- تداخل و وقفه در فرآیندهای تولید را کاهش دهند.
ارتباط BOM با حسابداری در سپیدار
با اتصال زیرسیستم تولید چندمرحله ای و برنامه ریزی تولید و BOM به سیستم حسابداری، عملیات مالی مرتبط با تولید نیز اتوماتیک میشود:
- ثبت خودکار مصرف مواد اولیه از انبار
- محاسبه بهای تمامشده کالای ساختهشده
- تأثیر بر حسابهای موجودی مواد، کالای در جریان ساخت و کالای ساختهشده
این یکپارچگی باعث میشود گزارشات مالی، انباری و تولیدی کاملاً هماهنگ بوده و مدیران در تصمیمگیریهای استراتژیک دقت بیشتری داشته باشند.
مزایای استفاده از BOM در سپیدار
- کنترل دقیق فرآیندهای تولید مرحلهای
- بهینهسازی موجودی انبار
- صرفهجویی در زمان و منابع انسانی
- تولید گزارشهای تحلیلی و قابل اعتماد
- افزایش بهرهوری و کاهش ضایعات
جمعبندی
صورتحساب مواد (BOM) یکی از ابزارهای کلیدی در تولید مدرن است که با ایجاد شفافیت، هماهنگی و ساختاردهی دقیق به اجزای محصول، نقش مهمی در موفقیت فرآیند تولید دارد. با استفاده از زیرسیستم تولید و قابلیت برنامهریزی تولید سپیدار، سازمانها میتوانند از مزایای BOM در یک محیط کاملاً یکپارچه بهرهمند شوند و عملکرد تولید، حسابداری و انبار خود را به شکلی هماهنگ و دقیق مدیریت کنند.
به اطلاعات بیشتر نیاز دارید؟
برای دریافت مشاوره رایگان، با شماره 88860340 – 021 تماس بگیرید یا فرم درخواست مشاوره و دموی رایگان را پُر کنید.
نظرات کاربران