گزارشگری ESG در ایران | مزایای محیط‌زیست، اجتماعی و حاکمیت برای کسب‌وکارها با سپیدار

ESG چیست و چرا اهمیت دارد؟

در عصر جدید، صرف سودآوری مالی برای سنجش موفقیت یک شرکت کافی نیست. معیارهای جدیدی به نام ESG (Environmental, Social, Governance) به میان آمده‌اند که به ترتیب به محیط‌زیست، مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اشاره دارند. این رویکرد نوین، سرمایه‌گذاران، دولت‌ها و مشتریان را قادر می‌سازد تا تصویر دقیق‌تری از تأثیرات پایداری شرکت‌ها به‌دست آورند.

در سطح جهانی، کسب‌وکارهایی که استانداردهای ESG را رعایت می‌کنند، از مزایایی چون جذب سرمایه‌گذاران اخلاق‌محور، رتبه اعتباری بهتر، معافیت‌های مالیاتی و دسترسی آسان‌تر به بازارهای جهانی بهره‌مند می‌شوند. برای کسب‌وکارهای ایرانی نیز، پیاده‌سازی اصول ESG نه‌تنها از جنبه قانونی و تطبیق با الزامات بین‌المللی اهمیت دارد، بلکه می‌تواند ابزاری مؤثر برای بهبود شفافیت، اعتماد ذی‌نفعان، و بهره‌مندی از مزایای CSR باشد.

اهمیت ESG برای کسب‌وکارهای ایرانی

۱. جذب سرمایه و تسهیلات

در سال‌های اخیر، نهادهای مالی داخلی و بین‌المللی، اعطای وام و جذب سرمایه را منوط به رعایت معیارهای ESG کرده‌اند. شرکت‌هایی که گزارش‌های محیط‌زیستی و اجتماعی ارائه دهند، به عنوان کسب‌وکارهای کم‌ریسک‌تر و مسئول‌تر تلقی می‌شوند. برای مثال، برخی بانک‌ها در ایران شروع به ارزیابی پروژه‌ها بر اساس تأثیرات زیست‌محیطی کرده‌اند.

۲. مزایای قانونی و معافیت‌های مالیاتی

با افزایش توجه نهادهای حاکمیتی به توسعه پایدار، شرکت‌هایی که در پروژه‌های زیست‌محیطی، آموزش کارکنان، ارتقاء فرهنگ سازمانی یا پروژه‌های عام‌المنفعه سرمایه‌گذاری می‌کنند، مشمول برخی معافیت‌ها یا مشوق‌های مالیاتی می‌شوند.

۳. بهبود برندینگ و مسئولیت اجتماعی

امروزه مصرف‌کنندگان ایرانی نیز بیش از گذشته به مسئولیت اجتماعی برندها توجه دارند. گزارش‌های ESG می‌توانند اعتماد عمومی را افزایش داده و شرکت را از لحاظ اعتبار اجتماعی ارتقا دهند. کسب‌وکارهایی مانند پتروشیمی‌ها، صنایع غذایی و فناوری‌های مالی در این مسیر پیشگام شده‌اند.

ثبت و گزارش‌گری ESG در نرم‌افزارهای حسابداری (با تمرکز بر سپیدار)

برای آن‌که ESG تنها در سطح شعار باقی نماند، باید به‌درستی ثبت، ردیابی و گزارش‌گیری شود. در این بخش، بررسی می‌کنیم که چگونه نرم‌افزارهای حسابداری ایرانی – به‌ویژه سپیدار سیستم – می‌توانند در این مسیر مؤثر واقع شوند.

۱. ثبت هزینه‌های ESG در سپیدار

نرم‌افزار سپیدار به‌طور پیش‌فرض قابلیت تعریف مراکز هزینه، پروژه، و دسته‌بندی هزینه‌ها را دارد. می‌توان اقدامات زیست‌محیطی (مانند بازیافت، بهینه‌سازی انرژی)، هزینه‌های اجتماعی (دوره‌های آموزشی، مشارکت در خیریه‌ها) و برنامه‌های حاکمیتی (مانند پیاده‌سازی سیاست‌های شفافیت) را در سرفصل‌های جداگانه ثبت کرد.

۲. طراحی گزارش ESG با امکانات گزارش‌ساز سپیدار

ماژول گزارش‌ساز سپیدار امکان ساخت گزارش‌های سفارشی را فراهم می‌کند. مدیر مالی می‌تواند با تعریف فیلدهای خاص برای فعالیت‌های ESG، گزارش‌هایی برای ارائه به نهادهای داخلی یا بین‌المللی تولید کند. این گزارش‌ها می‌توانند شامل:

• جمع هزینه‌های CSR در سال مالی
• مشارکت کارکنان در برنامه‌های اجتماعی
• مصرف انرژی و کاهش آن نسبت به سال قبل
• ساختار حاکمیت شرکتی و تعداد جلسات هیئت‌مدیره

باشند.

۳. اتصال سپیدار با ابزارهای تحلیلی خارجی

اگرچه سپیدار مستقیماً به ابزارهای بین‌المللی ESG متصل نیست، اما با خروجی‌ گرفتن اکسل یا CSV می‌توان داده‌های آن را در نرم‌افزارهایی مانند Power BI، Tableau یا پلتفرم‌های ESG داخلی بارگذاری کرد.

تطبیق با الزامات قانونی در ایران و فرصت‌های CSR

۱. استانداردهای داخلی مرتبط با ESG

در ایران، اگرچه تاکنون یک چارچوب رسمی جامع برای گزارشگری ESG مانند آنچه در اتحادیه اروپا یا آمریکا وجود دارد، تدوین نشده، اما نشانه‌های روشنی از تمایل نهادهای رسمی به سمت توسعه پایدار دیده می‌شود. برخی از نمونه‌ها:

• سازمان بورس و اوراق بهادار الزام‌هایی برای گزارش‌های پایداری شرکت‌های بورسی لحاظ کرده است.
• سازمان حفاظت محیط‌زیست برای صنایع ملزم به ارائه گزارش‌های اثرات زیست‌محیطی است.
• وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در حوزه مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها (CSR) برنامه‌هایی را آغاز کرده است.

شرکت‌هایی که بتوانند گزارش‌هایی مطابق با اصول ESG ارائه دهند، در آینده نزدیک نه‌تنها مورد تشویق قرار خواهند گرفت بلکه احتمالاً برخی معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی را تجربه خواهند کرد.

۲. مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) به‌عنوان فرصت

مسئولیت اجتماعی شرکتی یکی از اجزای کلیدی ESG است. شرکت‌هایی که بخشی از بودجه خود را صرف توسعه اجتماعی، کمک به آموزش، حمایت از اقشار آسیب‌پذیر یا بهبود وضعیت بهداشتی و فرهنگی کارکنان و جامعه کنند، نه‌تنها برند خود را ارتقاء می‌دهند بلکه در تعاملات خود با نهادهای دولتی و سرمایه‌گذاران اعتبار بالاتری کسب می‌کنند.

۳. ثبت و تطبیق CSR در سپیدار

در نرم‌افزار حسابداری سپیدار می‌توان پروژه‌های CSR را در قالب «مرکز هزینه» یا «پروژه خاص» تعریف کرد. این امکان باعث می‌شود تمام هزینه‌ها و پرداخت‌های مربوط به آن فعالیت به‌صورت شفاف ثبت شده و در گزارش‌های مالی متمایز گردد. به عنوان مثال:

• پروژه “آموزش دانش‌آموزان کم‌برخوردار” می‌تواند به عنوان یک پروژه هزینه‌ای جداگانه تعریف شود.
• کلیه فاکتورها، حقوق‌ها و کمک‌های مالی در آن ثبت و کنترل گردد.
• در پایان سال گزارش شفاف برای ارائه به هیئت‌مدیره یا سازمان مالیاتی آماده شود.

چالش‌ها، راهکارها و آینده‌پژوهی

چالش‌ها:

1. نبود الزامات اجباری از سوی قانون‌گذار:
   در حال حاضر، گزارش ESG در ایران بیشتر داوطلبانه است و هنوز الزام‌آور نشده، مگر در صنایع خاص.
2. فقدان چارچوب یکپارچه و ابزار بومی گزارش ESG:
   استانداردهای بین‌المللی (مانند GRI، SASB) برای بسیاری از کسب‌وکارهای ایرانی پیچیده و پرهزینه هستند.
3. محدودیت نرم‌افزارهای حسابداری بومی:
   نرم‌افزارهایی مانند سپیدار به‌طور پیش‌فرض ماژول ESG ندارند و نیاز به شخصی‌سازی یا سفارشی‌سازی دارند.
4. کمبود منابع انسانی آموزش‌دیده در حوزه ESG و حسابداری پایداری

راهکارهای پیشنهادی:

• توسعه ماژول سفارشی ESG در نرم‌افزارهایی مثل سپیدار یا ERPهای ایرانی
• همکاری با شرکت‌های مشاوره حسابداری برای طراحی گزارش‌های سازگار با GRI
• برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران مالی در حوزه ESG و CSR
• تعریف شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) در حوزه محیط‌زیست، اجتماعی و حاکمیت، قابل اندازه‌گیری در نرم‌افزار حسابداری

آینده‌پژوهی:

در افق ۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰، پیش‌بینی می‌شود:

• بورس و بانک‌ها، امتیاز ESG را به‌عنوان یکی از شاخص‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها لحاظ کنند.
• شرکت‌هایی که گزارش‌های پایداری شفاف و قابل ردیابی داشته باشند، در اولویت دریافت تسهیلات، معافیت‌های مالیاتی و مجوزهای زیست‌محیطی قرار گیرند.
• نرم‌افزارهایی مانند سپیدار، دشت و راهکارهای ERP ایرانی به‌صورت بومی، ماژول‌های گزارش پایداری را ارائه دهند.

نتیجه‌گیری

گزارشگری ESG دیگر یک انتخاب لوکس یا تجملی نیست؛ بلکه به‌تدریج به یکی از ضروریات حکمرانی شرکتی تبدیل می‌شود. برای کسب‌وکارهای ایرانی، به‌ویژه در حوزه‌های صادراتی، مالی، صنایع انرژی‌بر و فناوری، گزارش‌های ESG نقش حیاتی در جذب سرمایه، حفظ اعتبار برند و تعامل مؤثر با نهادهای دولتی ایفا می‌کنند.

در این میان، نرم‌افزار حسابداری سپیدار با قابلیت‌های انعطاف‌پذیر خود در ثبت پروژه‌ها، طراحی گزارش‌های خاص، تفکیک مراکز هزینه و خروجی‌های قابل پردازش، می‌تواند ابزاری کاربردی برای آغاز مسیر گزارشگری ESG باشد.

پیشنهاد می‌شود مدیران مالی، حسابداران و برنامه‌ریزان استراتژیک از امروز به طراحی سیستم‌های داده‌محور برای ESG فکر کنند و زیرساخت‌های نرم‌افزاری و انسانی لازم را در سازمان خود فراهم سازند.