شخص حقوقی کیست؟ ویژه مدیران مالی

 شخص حقوقی به نهادهای قانونی و مستقل از جمله شرکت‌ها و مؤسسات غیرتجاری اطلاق می‌شود که برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده‌اند. اطلاعات حقوقی مرتبط با این اشخاص، مانند شناسه ملی و تاریخ ثبت، ابزارهای کلیدی برای شناسایی و ارزیابی اعتبار آن‌ها هستند. این اطلاعات نه‌تنها برای مراجع قانونی اهمیت دارد، بلکه به تسهیل فعالیت‌های تجاری و ایجاد اعتماد در بازار نیز کمک می‌کند.

 تعریف شخص حقوقی

 شخص حقوقی یک موجودیت قانونی است که از افراد حقیقی جدا بوده و به طور مستقل شخصیت حقوقی دارد. این موجودیت می‌تواند مانند یک فرد حقیقی، حقوق و تعهدات قانونی داشته باشد و در قالب قراردادها، معاملات و فعالیت‌های قانونی مشارکت کند. شخص حقوقی می‌تواند مالک دارایی باشد، به دادگاه شکایت کند یا در صورت لزوم به‌عنوان طرف دعوا قرار بگیرد.

نمونه‌هایی از اشخاص حقوقی شامل شرکت‌ها، مؤسسات دولتی، سازمان‌های غیرانتفاعی، دانشگاه‌ها و نهادهای عمومی است. این شخصیت‌ها توسط قوانین خاصی تأسیس می‌شوند و برای فعالیت‌های تجاری، خدماتی، علمی یا عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 تعریف شخصیت حقوقی در حسابداری

 در حسابداری، شخصیت حقوقی به نهادی اطلاق می‌شود که به طور مستقل از مالکان یا اعضای خود، واجد شخصیت قانونی و مالی جداگانه است. این مفهوم به این معناست که یک شخصیت حقوقی می‌تواند به‌عنوان یک واحد اقتصادی مستقل، مالک دارایی‌ها باشد، بدهی‌های خود را به عهده بگیرد و تعهدات مالی و حقوقی خود را داشته باشد.

 برای حسابداران، این موضوع اهمیت دارد زیرا حسابداری شخص حقوقی باید به طور جداگانه از حسابداری شخص حقیقی انجام شود. این تفکیک، امکان شفافیت بیشتر در گزارش‌های مالی، تعیین دقیق تعهدات مالیاتی و رعایت قوانین و مقررات مربوط به ثبت دارایی‌ها، بدهی‌ها و درآمدها را فراهم می‌کند.

به همین دلیل، شناخت دقیق اصول و روش‌های حسابداری مرتبط با شخصیت حقوقی، برای تحلیل و گزارش‌دهی مالی صحیح الزامی است.

 تفاوت شخصیت حقوقی با شخصیت حقیقی

 نحوه ثبت و گزارش اطلاعات مالی، اخذ مالیات و تحلیل عملکرد مالی شخصیت حقوقی و حقیقی متفاوت است. در ادامه تفاوت این دو را به صورت کلی بررسی می‌کنیم:

 استقلال مالی

  شخصیت حقوقی به‌عنوان یک واحد اقتصادی مستقل عمل می‌کند و دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه‌های مختص خود را دارد. در مقابل، شخصیت حقیقی نمایانگر یک فرد انسانی است که دارایی‌ها و بدهی‌های شخصی او مستقیماً به نام او ثبت می‌شود.

 گزارشگری مالی

برای شخصیت حقوقی، حسابداری و گزارش‌های مالی جداگانه‌ای تهیه می‌شود که شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها، درآمد و هزینه‌های آن شخصیت است. این امر برای شفافیت و پیروی از مقررات قانونی و مالیاتی الزامی است. در مقابل، شخصیت حقیقی معمولاً حسابداری رسمی و پیچیده‌ای ندارد، مگر اینکه به عنوان یک کسب‌وکار شخصی فعالیت کند.

 مسئولیت قانونی و مالی

 شخصیت حقوقی مسئولیت مالی محدود دارد، به این معنا که مالکان آن (مانند سهام‌داران) تنها تا میزان سرمایه‌گذاری خود مسئول بدهی‌های آن هستند. درحالی‌که در شخصیت حقیقی، فرد مسئولیت نامحدود داشته و بدهی‌ها می‌توانند شامل تمام دارایی‌های شخصی او شوند.

 انواع شخصیت حقوقی

 طبق منابع حقوقی شخص حقوقی به دودسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

 شخصیت حقوقی عمومی

  شخصیت حقوقی عمومی شامل نهادها و سازمان‌هایی است که به‌طورکلی به‌منظور ارائه خدمات عمومی و اجرای وظایف حکومتی و اجتماعی تأسیس می‌شوند. این شخصیت‌ها توسط دولت یا نهادهای حکومتی ایجاد می‌شوند و برای تأمین منافع عمومی فعالیت می‌کنند. این نهادها شامل مؤسسات دولتی عمومی، شهرداری‌ها و نهادهای محلی، دولت و نهادهای حکومتی، نهادهای نظارتی و قانونی و سازمان‌های عمومی مستقل است.

 شخصیت حقوقی خصوصی

 شخصیت حقوقی خصوصی شامل نهادها و سازمان‌هایی است که توسط افراد یا گروه‌های غیردولتی ایجاد می‌شوند و به منظور کسب سود، انجام فعالیت‌های تجاری، خدماتی یا تحقق اهداف غیرانتفاعی در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند. این شخصیت‌ها مستقل از مالکان و اعضای خود هستند و می‌توانند دارایی‌ها و تعهدات مالی جداگانه‌ای داشته باشند. دسته‌بندی این بخش شامل مورد زیر است:

 شرکت‌های تجاری

 طبق ماده ۲۰ قانون تجارت، شرکت‌های تجاری خصوصی به هفت نوع تقسیم می‌شوند. هر یک از این شرکت‌ها دارای ویژگی‌ها و ساختارهای متفاوتی هستند که به فعالیت تجاری و نوع مسئولیت شرکا بستگی دارد. این دسته‌بندی‌ها عبارت‌اند از:

• شرکت سهامی عام و خاص
• شرکت با مسئولیت محدود
• شرکت تضامنی
• شرکت مختلط سهامی
• شرکت مختلط غیرسهامی
• شرکت نسبی
• شرکت تعاونی تولید و مصرف

 مؤسسات غیرتجاری

 بر اساس قانون تجارت ایران، مؤسسات غیرتجاری به نهادهایی گفته می‌شود که به‌منظور اهداف غیرتجاری مانند فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی، علمی، خیریه و مشابه آن تشکیل می‌شوند. این مؤسسات به دنبال سودآوری تجاری نیستند، بلکه اهدافی غیر از تقسیم سود میان اعضا را دنبال می‌کنند. مؤسسات غیرتجاری به دودسته کلی تقسیم می‌شوند:

• مؤسسات غیرانتفاعی
• مؤسسات انتفاعی

 تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی در اظهارنامه مالیاتی

 تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی در اظهارنامه مالیاتی در قوانین مالیاتی و حسابداری به چند جنبه کلیدی مربوط می‌شود که در ادامه به شرح کامل هر کدام می‌پردازیم:

 نوع اظهارنامه

 اشخاص حقیقی

 افراد حقیقی که فعالیت اقتصادی دارند، باید اظهارنامه مالیاتی خود را به‌صورت سالانه و بر اساس درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی و مشاغل خود ارائه دهند. این اظهارنامه معمولاً شامل درآمدها، هزینه‌ها و سود و زیان سالانه است که مهلت ارسال آن معمولا تا 31 خرداد است.

 اشخاص حقوقی

 شرکت‌ها و نهادهای حقوقی نیز باید اظهارنامه مالیاتی خود را به‌صورت سالانه و به تفکیک نوع فعالیت‌های خود (تجاری، غیرتجاری) و بر اساس استانداردهای حسابداری و مالیاتی خاص ارائه کنند. این اظهارنامه شامل صورت‌های مالی، ترازنامه و سود و زیان شرکت است و معمولا باید تا 31 تیر به اداره امور مالیاتی ارسال شود.

 محاسبه مالیات

 اشخاص حقیقی

 مالیات بر درآمد افراد حقیقی معمولاً به‌صورت پلکانی و بر اساس نرخ‌های مشخص شده در قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود. این افراد می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی و کسرهای قانونی بهره‌مند شوند.

 اشخاص حقوقی

 مالیات بر درآمد شرکت‌ها (شخصیت‌های حقوقی) معمولاً به نرخ ثابت و مشخص (۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات) محاسبه می‌شود. همچنین، شرکت‌ها ممکن است ملزم به پرداخت مالیات‌های اضافی، مانند مالیات بر ارزش‌افزوده یا مالیات بر نقل‌وانتقالات باشند.

تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی با توجه به نرخ مالیات بر عملکرد

 تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی از نظر نرخ مالیات بر عملکرد (مالیات بر درآمد) در ایران به شرح زیر است:

 نرخ مالیات بر عملکرد اشخاص حقیقی

• مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود. این به این معناست که نرخ مالیات برای درآمدهای مختلف، متفاوت است و افراد بسته به سطح درآمد خود، درصد متفاوتی از مالیات را پرداخت می‌کنند.
• در ایران، نرخ‌های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی طبق قانون مالیات‌های مستقیم در نظر گرفته می‌شود. (این نرخ‌ها احتمال دارد در طول زمان تغییر کنند، بنابراین بررسی قوانین جاری لازم است):
• درآمد تا یک حد معاف از مالیات است. برای درآمدهای بالاتر از حد معاف، نرخ‌های مالیاتی به‌صورت پلکانی افزایش می‌یابد و معمولاً به حداکثر ۲۵ درصد می‌رسد.

 نرخ مالیات بر عملکرد اشخاص حقوقی

• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی معمولاً به‌صورت ثابت و در نرخ مشخص محاسبه می‌شود.
• در ایران، نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها (شخصیت‌های حقوقی) معمولاً ۲۵ درصد از درآمد مشمول مالیات است.

 برخی از شرکت‌ها ممکن است مشمول نرخ‌های مختلف مالیاتی، مانند شرکت‌های تولیدی یا شرکت‌های جدید تأسیس شده (با مشوق‌های مالیاتی) شوند. اما به‌طورکلی، نرخ مالیات بر درآمد آن‌ها به‌صورت ثابت تعیین شده است.

 تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس نگهداری اسناد و مدارک

 تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس نگهداری اسناد و مدارک به شرح زیر است:

 اشخاص حقیقی

 نوع نگهداری اسناد

  افراد حقیقی که فعالیت اقتصادی دارند، معمولاً موظف به نگهداری اسناد و مدارک مالی مربوط به درآمدها و هزینه‌های خود هستند. این شامل فاکتورها، رسیدها و سایر مدارک مربوط به فعالیت‌های اقتصادی است.

 مدت‌زمان نگهداری

  طبق قوانین مالیاتی، افراد حقیقی معمولاً موظف‌اند اسناد و مدارک مالی خود را به مدت حداقل ۵ سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه مالیاتی نگهداری کنند.

 سادگی و انعطاف‌پذیری

 به‌طورکلی، فرایند نگهداری اسناد برای اشخاص حقیقی ساده‌تر است و می‌تواند به‌صورت دستی یا با استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری انجام شود. افراد ممکن است به روش‌های غیررسمی نیز از مدارک خود نگهداری کنند.

 اشخاص حقوقی

 نوع نگهداری اسناد

  اشخاص حقوقی، به‌خصوص شرکت‌ها و مؤسسات، موظف به نگهداری دقیق‌تری از اسناد و مدارک مالی هستند. این شامل تهیه و نگهداری صورت‌های مالی، ترازنامه، حساب‌های سود و زیان و سایر مدارک مرتبط با فعالیت‌های تجاری است.

 مدت‌زمان نگهداری

  برای اشخاص حقوقی، نیز قانون مالیاتی معمولاً الزام به نگهداری اسناد و مدارک برای حداقل ۵ سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه مالیاتی را تعیین می‌کند. بااین‌حال، برخی از شرکت‌ها ممکن است به دلایل قانونی یا نظارتی، نیاز به نگهداری اسناد برای مدت‌زمان بیشتری داشته باشند.

 رسمی و ساختاری

 نگهداری اسناد در شرکت‌ها معمولاً باید طبق استانداردهای حسابداری و قوانین مربوطه انجام شود. این بدان معناست که شرکت‌ها باید سیستم‌های حسابداری مؤثر و ساختاریافته‌ای داشته باشند و از نرم‌افزارهای حسابداری مناسب برای ثبت و نگهداری اسناد استفاده کنند.

 مسئولیت‌ها و بازرسی

  اشخاص حقوقی ممکن است تحت بازرسی‌های مالیاتی و حسابرسی‌های سالانه قرار بگیرند و به همین دلیل باید تمام اسناد و مدارک خود را به‌دقت نگهداری کنند. این امر شامل ثبت دقیق تمامی فعالیت‌های مالی، هزینه‌ها، درآمدها و آماده‌سازی صورت‌های مالی برای ارائه به مراجع ذی‌صلاح است.

 سامانه اشخاص حقوقی

 کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی برای شناسایی نیاز به داشتن شناسه ملی دارند. شناسه ملی برای اشخاص حقوقی، نشان‌دهنده اعتبار و صحت اطلاعات آن‌ها است. برای استعلام شناسه ملی اشخاص حقوقی، می‌توان به سامانه جامع پایگاه اطلاعات اشخاص حقوقی به نشانی اینترنتی https://ilenc.ssaa.ir مراجعه کرد.

 از طریق شناسه ملی اشخاص حقوقی می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:

• اعتبار و صحت اطلاعات شرکت
• احراز صلاحیت ثبتی و قانونی شرکت
• اطلاعات مربوط به تاریخ ثبت و آغاز فعالیت شرکت
• آدرس رسمی دفتر شرکت، شعبات آن و شهر محل ثبت
• ‌نام‌های مدیران عامل، رؤسای هیئت‌مدیره و بازرسان

 جمع‌بندی

 اشخاص حقوقی به‌عنوان نهادهای قانونی و مستقل نقش مهمی در عرصه اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کنند. اطلاعات حقوقی مرتبط با این اشخاص، از جمله شناسه ملی، تاریخ ثبت و اطلاعات مدیران، در فرایند شناسایی و اعتبارسنجی آن‌ها تأثیرگذار است. این اطلاعات به تسهیل فعالیت‌های تجاری و افزایش شفافیت و اعتماد عمومی کمک می‌کند. در دنیای امروز، توجه به صحت اطلاعات حقوقی می‌تواند به ایجاد یک محیط کسب‌وکار سالم و پایدار یاری رساند.